Aby odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule tego artykułu, trzeba najpierw sprawdzić: czy na pewno z licznika wychodzi przewód PEN. Wiele miejsc w Polsce jest podpiętych do sieci TT. Jeżeli tak, to nie będzie tam przewodu PEN tylko N — na którym jest lub będzie napięcie (mierząc między N a ziemią), a który pod żadnym pozorem nie może pełnić funkcji ochronnej.
UWAGA! Łączenie przewodu N z metalową obudową urządzeń elektrycznych stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia.
Dla lepszego zrozumienia artykułu praktyczna tabelka zawierająca oznaczenia układu sieciowego:
LP. | 1 litera — związek między układem sieci a potencjałem ziemi | 2 litera — związek między częściami przewodzącymi dostępnymi a ziemią | 3 i każda kolejna litera związek między przewodem neutralnym N i przewodem ochronnym PE |
|---|---|---|---|
1 | T (ziemia)– bezpośrednie połączenie jednego punktu układu sieci z ziemią. Najczęściej jest to łączenie ziemia punkt neutralny instalacji; | T (ziemia)– bezpośrednie połączenie z ziemią (uziemienie) podlegających ochronie części przewodzących dostępnych, niezależnie od uziemienia punktu układu sieci, przeważnie uziemienia punktu neutralnego; | C (łączyć, wiązać)– jeden przewód spełnia funkcję przewodu neutralnego i przewodu ochronnego zazwyczaj zwany przewodem ochronno-neutralnym PEN; |
2 | I (izolować)– wszystkie części czynne (pod napięciem w warunkach normalnej pracy) izolowane od ziemi lub jeden punkt układu sieci jest połączony z ziemią poprzez impedancję bądź bezpiecznik iskiernikowy (uziemienie otwarte); | N (neutralny)— bezpośrednie połączenie (metaliczne) podlegających ochronie części przewodzących, z uziemionym punktem układu sieci — na ogół z uziemionym punktem neutralnym; | S (rozdzielać, oddzielać)— osobne przewody: N i PE — pełnią funkcję przewodu neutralnego i przewodu ochronnego; |
3 | | | C-S – w pierwszej części sieci, licząc od strony doprowadzenia zasilania (przyłącza) zastosowany jest przewód ochronno-neutralny PEN, a w drugiej osobny przewód neutralny N i przewód ochronny PE. |
Wyspa TT w układzie TN-C - przykłady możliwych błędów — ku przestrodze
Wyspa TT, tu przykład: elektryk idzie do transformatora, aby sprawdzić, czy jest podany układ. Na transformatorze napisane jest TN-C, w warunkach przyłączeniowych uzyskanych od Dystrybutora Energii podano TT, co może wprowadzić w zdezorientowanie osoby rozpoczynające swoją przygodę z elektryką.
W normalnych warunkach dla wyspy TT przewód PEN w sieci (należącej do Dystrybutora Energii) nie ma dostatecznie niskiej impedancji może być słabo uziemiony lub wcale. Umożliwia to na tyle duży spadek napięcia, że odkłada się ono na przewodzie PEN/N. Podczas mierzenia napięcia w każdej chwili może wskazać wyższe napięcie niż dopuszczalne długotrwale (dawniej „napięcie bezpieczne”), dlatego nie pełni funkcji ochronnej. Tłumaczy to, dlaczego Dystrybucja może polecić wykonanie układu TT, pomimo tego, że transformator (część wtórna) pracuje w układzie TN-C.
Czasami w dokumentacji od Dystrybutora Energii zapisana jest informacja o układzie TN-C, wynika z tego, że trzeba wykonać instalację TN-C-S. Zdarza się jednak, że elektromonter wykonuje instalację jako wyspę TT (będąc przekonanym, że wykonał TN-S). Wynika to często z braku doświadczenia lub wiedzy dotyczącej układów sieci. Taki błąd montera jest stosunkowo bardzo łatwo naprawić, wystarczy połączyć PE instalacji z PEN sieci.
UWAGA! W większości wypadków układ TT jest niepożądany. Stosuje się go jako konieczność wynikającą z braku możliwości technicznych lub ekonomicznych.
Czasami z transformatora wychodzi układ sieci TT — jeżeli monter nie zwróci na to uwagi i wykona instalację w układzie TN-C-S lub TN-C. Jak można się domyślić, w takim przypadku będzie dochodzić do porażeń prądem, np. gdy ktoś dotknie obudowy urządzenia wykonanego w pierwszej klasie ochronności tj. podczas prania czy korzystania z kuchenki elektrycznej.
Podział Przewodu PEN na PE i N
Obowiązujące przepisy mówią, że instalacja elektryczna w budynkach powinna być wykonana przede wszystkim jako układ sieci TN-S (trzy lub pięcioprzewodowy). W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach można stosować układ sieci TT lub IT. W układzie sieci TN-S występuje trzy lub pięć przewodów:
fazowe L (brązowy, czarny, szary),
neutralny N (niebieski)
oraz ochronny PE (zielono-żółty).
Więcej informacji na temat tego: Jak są oznaczone przewody elektryczne — znajdziesz tutaj.
W układzie sieci TN-C zamiast przewodu neutralnego i ochronnego jest wspólny przewód ochronno-neutralny PEN. Ponieważ sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia przeważnie wykonywane są w układzie TN-C, przy zasilaniu budynku należy przejść z układu TN-C na układ TN-S poprzez rozdzielenie przewodu PEN na przewody PE i N. W sieci przewód PEN powinien być uziemiany. Analogicznie w instalacji odbiorczej TN-S, przewód PE powinien być uziemiony. Mimo że ochrona przeciwporażeniowa, w tym przypadku to samoczynne wyłączenie zasilania. Dokonanie podziału przewodu PEN przeprowadza się w złączu kablowym i WLZ (wewnętrzna linia zasilająca) najlepiej w układzie TN-S. Natomiast w przypadku znacznej długości WLZ, to rozwiązanie do końca się sprawdzi, dlatego dopuszcza się podział przewodu PEN w rozdzielnicy głównej budynku. Zacisk przewodu PEN trzeba uziemić w złączu kablowym oraz w rozdzielnicy głównej budynku. Jeżeli podział ma miejsce w:
Złączu kablowym — wtedy w rozdzielnicy głównej budynku zostanie uziemiony kabel PE poprzez połączenie go z główną szyną uziemiającą (GSU) połączoną z uziomem fundamentowym.
Rozdzielnicy głównej budynku — wtedy to WLZ wykonuje się w układzie sieci TN-C, a zacisk przewodu PEN w rozdzielnicy głównej budynku łączy się z GSU.
Przypadku braku uziemienia fundamentowego, trzeba stworzyć dodatkowe uziemienie w pobliżu wprowadzenia WLZ do budynku i połączyć z GSU.
Uziemienie zacisku PEN — względem odległości:
W przypadku gdy długość WLZ jest duża np. na kilkaset metrów od budynku wtedy najlepiej uziemienie wykonać osobno na złączu kablowym oraz rozdzielnicy głównej budynku.
Jeżeli natomiast odległość złącza to tylko kilka metrów, w takim przypadku zacisk PEN w złączu kablowym łączy się z uziomem fundamentowym za pomocą taśmy FeZn.
UWAGA! Zawsze jednak zacisk PEN powinien być uziemiony w złączu kablowym.
W przypadku gdy budynek przyłączany jest do napowietrznej sieci elektroenergetycznej nN, to przyłącze można wykonać w dwojaki sposób albo przez:
Kablem układanym w ziemi — należy wykonać w układzie sieci TN-C oczywiście, jeżeli linia elektroenergetyczna jest w tym układzie. Złącze kablowe powinno być umieszczone w linii ogrodzenia lub na elewacji budynku (jest to uzależnione od wymagań technicznych wydanych przez dystrybutora energii). Sam podział przewodu PEN na PE i N wykonuje się zgodnie z zasadami opisanymi wyżej.
Linią napowietrzną — złącze kablowe zazwyczaj instalowane jest na elewacji budynku lub w innym dogodnym miejscu. Wykonuje się je w układzie sieci TN-C, a rozdzielenie przewodu z PEN na PE i N ma miejsce w złączu kablowym. WLZ wykonuje się w układzie sieci TN-S. Zacisk przewodu PEN uziemia się przez:
Połączenie z GSU — w przypadku gdy GSU jest połączone z uziomem fundamentowym.
Lub z uziomem tradycyjnym wykonanym w pobliżu złącza w przypadku gdy jest brak uziomu fundamentowego.
Przekrój PE dla ograniczników przepięć — normy a praktyka
Ogranicznik T2 według normy minimalny przekrój to zaledwie 6 mm2. W praktyce nie zawsze to wystarczy dlatego nieraz i daje się 10 lub 16 mm2. Zwłaszcza że zwykle nie jest to długi odcinek przewodu. W przypadku ogranicznika T1- według norm nie powinno się umieszczać mniejszego niż 16 mm2. Podobnie sprawa wygląda w przypadku przewodów fazowych do SPD (surge protecting device). Przy T2 nie powinno być mniej niż 4-6 mm2, a przy T1 – 10-16 mm2.
Podsumowanie
Podział przewodu PEN na PE i N staraliśmy się opisać jak najdokładniej. Jak wiadomo, pierwsze prace monterskie na początku mogą stanowić wyzwanie, ale z czasem wchodzi wiedza i doświadczenie dzięki temu każda kolejna instalacja będzie przychodziła nam coraz łatwiej. Jeśli weźmiesz pod uwagę nasze wskazówki, które wynikają z doświadczenia pracowników Craft21 te pierwsze kroki powinny pójść Ci łatwiej.
Jeżeli temat podziału przewodu to dla Ciebie nic nowego, to podziel się swoją opinią, uwagami czy technikami montażu w komentarzu.
PS. Jeżeli nie chce się wam czytać, to znaleźliśmy film, który w ciekawy sposób opisuje ten temat.
Comments